‘Er blijkt een wetmatigheid waar te nemen in de ontwikkeling van vrijescholen onder een niet-vrijeschoolbestuur. Vanuit een echte pioniersmentaliteit starten ze met één of meer zevende klassen. Meestal door het initiatief van ouders. De afdelingen ontwikkelen zich tot de negende klas vanuit dat beginnersenthousiasme. In klas 9 zijn het vaak opnieuw de ouders die dan graag willen dat de leerlingen kunnen doorstromen naar klas 10 en door tot klas 12. Vaak geeft dat een crisismoment.’

Zo schrijft Hans Passenier in een artikel op de website van BVS-schooladvies. Hij was voor deze schoolbegeleidingsdienst betrokken bij de ontwikkeling van klas 10 tot en met 12 in de vrijeschoolafdelingen in Roermond, Vlissingen en Utrecht, en zijdelings in Heerlen. De bij dit crisismoment behorende vragen zijn: ‘Kan de moederschool dat dragen, zijn er voldoende docenten voor de bovenbouw? Wordt het gezien als verrijking of als bedreiging? Er lijkt een knelpunt te zitten in de doorstroom naar klas 9 en de aansluiting op de reguliere structuur en inrichting van het onderwijs van de moederschool.’ 

In zijn artikel noemt hij een vijftal aandachtspunten:
‘De omvang van de school, ofwel het aantal leerlingen dat bepalend is voor de mogelijkheden.
Het zelfstandig leren als cruciaal onderdeel in het vrijeschoolonderwijs van klas 9 t/m 10.
Thematische periodes, noodzakelijk als tegenwicht tegen de examengerichtheid en dus sterker ontwikkelingsgericht moeten zijn en vakoverstijgend.
De organisatie in een bestaande organisatie die niet eenvoudig is en allerlei nieuwe vraagstukken oproept.
En tot slot de teamontwikkeling die door wisselende leerkrachten een rem geven op de ontwikkeling van het nieuwe onderwijs.’